Serebral palsi nedir?
Doğum öncesinde, doğum sırasında veya doğumdan sonra tıbbi bir problem nedeniyle gelişen kalıcı beyin hasarıdır. Serebral palsi, kas kontrolü ve vücut hareketlerinin kaybıyla karakterizedir. Teşhis doğumdan sonra konabilir; bazen tanı konması çocukluk çağına kadar gecikebilir.
Bu hastalık benim çocuğumu nasıl etkiler?
Serebral palsi, beynin hareket, postür ve denge ile ilgili özel merkezlerini etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalık hareket, konuşma, görme ve işitme bozuklukları gibi çok çeşitli problemlere neden olabilir.
“Spastik”, serebral palsinin diğer adı mıdır?
Hayır, serebral palsinin eski bir ismidir. Spastik terimi (spastisite) kaslarda ortaya çıkan tonus artışını (sertleşme/katılık) ifade etmektedir. Normalde kasın tonusu yerçekimine karşı koyabilmemize ve hareket etmemize izin verecek yoğunlukta olmalıdır. Serebral palsinin çeşitli türleri bulunmakta olup bazı serebral palsili çocuklarda tonus artışı saptanmayabilir.
Serebral palsi sıklığı nedir?
Çocukluk çağının en sık görülen nöromusküler (kas ve sinir) hastalığıdır. Yaklaşım her 2000 çocuktan 5 tanesini etkiler. Prematür (erken doğum) doğumların ise %15’ini etkiler.
Serebral palsinin bulguları nelerdir?
En sık görülen bulgular; spastisite (kasların aşırı kasılması), paralizi (felç), havale, dizartri (konuşma bozukluğu) ve denge bozukluğudur.
Serebral palsiden etkilenen her çocuk aynı mıdır?
Hayır, serebral palsili her çocuk beynin etkilenme derecesine göre farklı ve değişik derecelerde bulgu ve problemler yaşarlar.
Doğmamış çocukta serebral palsiyi engellemek mümkün müdür?
Serebral palsi gelişmesini önlemek için doğum öncesi (prenatal) dönemin iyi ve sağlıklı geçirilmesi çok önemlidir. Anne adayları bu dönemde mümkün olduğunca hastalık ve enfeksiyonlardan korunmalıdır. Ayrıca çocuğun doğar doğmaz önerilen aşıları düzgün olarak yapılmalıdır. Aşılanma ile bazı enfeksiyon hastalıklarının serebral palsiye yol açması engellenebilir.
Serebral palsi her çocuğu aynı şekilde mi etkiler?
Hayır. Serebral palsinin 4 ayrı klinik formu vardır:
Spastik: Kaslarda katılık/aşırı kasılma görülür. Vücutta katılık ve hareket etmede güçlük vardır. Hasta elindeki nesneleri kavramakta, bırakmakta veya yürümede zorluk çekebilir.
Ataksik: Kaslarda güçsüzlük yanı sıra vücutta dengesizlik vardır. Özellikle yürürken ortaya çıkan dengesizlik, koordinasyon (eşgüdüm) bozukluğu görülebilir. El becerileri zayıftır.
Atetoid: Kaslarda güçsüzlük ve gerginlik arasında dalgalanmalar bulunur. Hastanın istemsiz baş, gövde ve kol-bacak hareketleri vardır.
Karma: Yukarıdaki klinik formların birlikte görüldüğü şekildir.
Serebral palsinin sebepleri nelerdir?
Serebral palsi nedenleri a) doğum öncesi nedenler, b) doğum esnasındaki nedenler ve c) doğum sonrası nedenler olarak ayrılabilir. Erken doğum (prematürite) ve düşük doğum ağırlığı en önemli doğum öncesi nedenler arasında bulunmaktadır. Örneğin 1500 gramdan daha düşük doğan bebeklerde serebral palsi sıklığı %5-8 arasındadır. Doğum kilosu 1500 gramdan daha düşük olanlarda normal doğum ağırlıklı olanlara oranla serebral palsi riski 25 kat daha yüksektir. Doğum esnasındaki nedenlere kafa travması veya beynin oksijensiz kalması (asfiksi) örnek gösterilebilir. Ancak yeni yapılan çalışmalarda doğum asfiksisinin pek çok olguda serebral palsiye neden olmadığı bildirilmektedir. Asfiksi beyin anomalisine neden olmayıp, beyin anomalisinin bir göstergesi olarak doğum sırasında gelişebilmektedir. Serebral palsili olguların az bir kısmında bebeğe oksijen sağlayan plasentanın anormalliklerine de rastlanmaktadır. Doğum sonrası nedenler içinde beynin oksijensiz kalması (zehirlenme, boğulma gibi nedenlerle), kafa travması veya beyne zarar veren enfeksiyonlar (menejit vb.) örnek gösterilebilir.
Çocuğumun serebral palsi olmasından dolayı kendimi suçlamalı mıyım? Gebelik süresince yanlış bir şey yapmış olabilir miyim?
Serebral palisili çocuğu olan anne ve babalar sıklıkla suçluluk duyarlar. Ancak çoğu durumda serebral palsiye neden olan faktör bilinmemektedir.
Serebral palsi nasıl teşhis edilir?
Serebral palsi teşhisinin konmasını sağlayacak herhangi bir özel kan testi veya röntgen filmi yoktur. Ancak siz çocuğunuz büyüdükçe yaşıtlarına göre motor/hareket gelişiminin (baş tutması veya oturması) geciktiğini farkedebilirsiniz. Erken doğan (prematüre) bebeklerde serebral palsi riski daha fazladır. Bu nedenle bu bebeklerin periyodik olarak kas gerginliği ve hareket gelişimi açısından değerlendirilmeleri önerilmektedir.
Çocuğun normal gelişiminde önemli dönüm noktaları, oyuncaklara uzanma (3-4 aylıkken), oturma (6-7 aylıkken) veya yürüme (10-14 aylıkken) gibi motor fonksiyonlardır. Çocuğun yaşına göre hareketleri normal bir gelişim göstermezse doktor serebral palsiden şüphelenebilir. Serebral palsi teşhisi sırasında anormal kas gerginliği, anormal hareketler, anormal refleksler ve kalıcı primitif refleksler gibi fiziksel bulguların yanı sıra gelişme sürecindeki önemli dönüm noktalarının gecikmesi de göz önünde bulundurulur. 1 yaşından önce kesin bir serebral palsi teşhisi yapmak her zaman kolay değildir. Aslında serebral palsi teşhisi koyabilmek için genellikle belirli hareket problemlerinin kalıcı ve belirgin olmasına kadar beklemek gerekebilir
Serebral palsinin yan etkileri nelerdir?
Serebral palsinin yan etkileri arasında havale geçirmek, spastisite (kaslarda katılık, gerginlik), görme ve işitme bozuklukları, hiperaktiflik, konuşma güçlüğü ve öğrenme problemleri bulunur.
Serebral palsinin çaresi var mı? Ne tip tedaviler uygulanabilir?
Serebral palsi tedavi ile tamamen iyileşemez ancak belirtileri az veya çok hafifletmeye yardımcı tedaviler ve rehabilitasyon uygulamaları yapılmaktadır. Ekibin lideri Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hekimi olmak üzere çeşitli başka uzman doktorlar ve diğer sağlık elemanları serebral palsinin tedavi ve terapilerini yürütürler. Aşağıda belirtilen uzmanlardan (sağlık elemanlarından) yardım alabilirsiniz:
Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Doktoru: Kas-iskelet sistemini ilgilendiren problemlerin çözümü, spastisitenin tedavisi, hareket bozukluklarının tedavisi, takibi ve desteklenmesi, yürümenin tedavisi ve takibi gibi konularla ilgili çalışmalar yapar.
Ortopedist: Gerektiğinde serebral palsili çocuğun operasyonunu yaparak hareket tedavisi ve gelişimine katkıda bulunur.
Fizyoterapist: Hareket bozukluklarını düzeltmek için çeşitli egzersiz programlarını düzenler.
İş uğraşı terapisti: Günlük yaşamda, okulda veya işte serebral palsililerin daha bağımsız olmaları için çalışırlar.
Konuşma terapisti: İletişim problemlerinin terapilerinde rol alırlar.
Sosyal güvenlik uzmanı: Ailenin özürlülere ait toplumsal kaynaklara erişimine yardımcı olurlar.
Psikolog: Serebral palsinin neden olduğu psikolojik problemlerle baş etmede hasta ve yakınlarına yardımcı olurlar.
Serebral palsili çocuğun prognozu (hastalığın doğal seyri) nasıldır?
Serebral palsili çocukların anne ve babalarının genelde sorduğu ilk soru şu olur: “Çocuğum nasıl olacak? Yürüyebilecek mi?”. Çocuğunuzun gelişiminin nasıl olacağı, neler yapıp neler yapamayacağını tahmin etmek çok zordur. Bir yaşından daha küçük, hele altı aylıktan daha küçük bebeklerde herhangi bir tahminde bulunmak çok zordur. Çocuğunuz iki yaşına geldiğinde Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon doktoru çocuğunuzda ne tür bir serebral palsi olduğunu belirleyebilir. Çocuğunuzun serebral palsi tipi belirlendiğinde doktorunuz çocuğunuzun hastalığı ile ilgili daha doğru tahminler yapabilecektir.
Hastalık tedavi edilebilir mi?
Serebral palsi hastalığını tamamen iyileştiren bir tedavi yoktur. Fakat mevcut tedaviler ile hastalığın neden olduğu bulgular hafifletilebilir. Bu hastalıkla ilgili belirtileri hafifletmek için uygulanan tedavilere ilaç tedavileri de eklenebilir.
Spastik serebral palsi nasıl tedavi edilir?
Hastalığın en sık tipi olan spastik serebral palsiye neden olan belirtileri tedavi etmek için denenmiş çok çeşitli çalışmalar mevcuttur. Vücut hareketlerindeki zorluk ve kaslardaki katılığın kesin tedavisi yoktur ancak uygulanan tedavilerle spastisite (kas katılığı) azaltılabilir, çocuğa daha fazla esneklik kazandırılabilir ve hastanın bağımsızlığı artırılabilir. Kaslardaki katılık nedeniyle problem yaşayan çocuklar için fizik tedavinin ve çeşitli cihazlar gibi desteklerin uygulanması spastik kasları germeye ve hareket gelişiminin iyileşmesine yardımcı olabilir. Botilinum toksin (Botox, Dysport) ve fenol enjeksiyonları kaslardaki katılığın azaltılmasına yardımcı olabilir. Sinir uçlarından kaslara iletimi engelleyen Botilinum toksini bir bakterinin zehrinden elde edilen bir ilaçtır. Bu toksin spastik kasa enjekte edildiğinde kası 4–6 ay süreyle geçici olarak zayıflatır. Küçük miktarlarda uygulanır. Kasları güvenli biçimde gevşetir ve cerrahi ihtiyacını geciktirir. Ek olarak; serabral palsi hastalığının spastik formunun tedavisinde bazı cerrahi seçenekler de vardır.
Fizik tedavi ve Rehabilitasyon hekimi başkanlığında serebral palsi tedavisinde deneyimli, bu alanda geniş bilgi birikimine sahip rehabilitasyon ekibi çocuğunuz için en iyi tedaviyi planlamada size yardım edecektir. Spastik serabral palside başarı veya sıkıntılar hastadan hastaya farklılıklar gösterir ve çocuğunuza uygun hareket yöntemlerinin uyarlanması için bu işin uzmanı kişilerle çalışmak çok önemlidir.
Serebral palside Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon önemli midir?
Serebral palsi hastalığı olan bebek ve çocuklarda Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon büyük önem taşımaktadır. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon serabral palsi hastalığı olan çocuğun bakımının devamı ve gelişiminde esas rolü oynar. Ancak çocuk okul çağına yaklaştığı dönemde fizyoterapi programının yanında sosyal ve okul gelişimine de gerekli zaman harcanmalıdır.
Çocuğum ne zaman yürüyecek?
Serabral palsi hastası olsun veya olmasın her çocuk için adımlamak hareket gelişiminin kilometre taşıdır. Gelecekteki motor durumu belirlemede yardımcı olarak kullanılan ilkel refleksler ve çocuğun o anda içinde bulunduğu hastalık seviyesi ve tipi yardımcı olmasına rağmen serabral palsili çocuğun ne zaman yürüyeceği tam olarak bilinemez. Serebral palsi tiplerine göre çocukların ortalama yürüme yaşları hakkında Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon hekiminden bilgi alabilirsiniz.
Serabral palsi hastası çocuk büyürken neler olacak?
Serabral palsili çocuk profesyonel yardım ile ulaşabileceği en üst potansiyeline ulaşabilir. Ancak ebeveyn ve aile üyelerinin pozitif tutumu ve çocuğun yeteneklerine bakarak gerçekçi umutları olmalıdır.
Çocuğum büyüdükçe serabral palsi kötüleşecek mi?
Çocuğunuz büyüdükçe çocuğunuzun beynindeki hasar değişmeyecektir. Ancak spastik kaslar normal olarak büyümez. Serabral palsi hastalığı olan çocuk büyümesine rağmen çok güçlü olamayacaktır. İskelet deformiteleri (kemiğe ait biçim bozukluğu, sakatlık) gelişebilir. Beyindeki bozukluğun ilerlememesine rağmen kas ve iskelet sisteminde meydana gelecek problemlerin yakın takibe alınması ve bunların gerekli şekillerde, gerekli zamanlarda tedavilerinin yaptırılması çok önemlidir.
Serabral palsi ilerleyici bir hastalık mıdır? Zamanla kötüleşir mi?
Serabral palsi, zamanla ilerleyen bir hastalık değildir. Ancak bunun anlamı serabral palsinin belirtilerinin zamanla kötüleşmeyeceği değildir. Uygun ve düzenli tedavilerle belirtiler daha iyi hale gelebilir veya yapılan yanlış/eksik tedaviler sonucu belirtiler kötüleşebilir.
Benim çocuğum için en uygun okul tipi hangisidir?
Bu karışık bir konudur, fakat serabral palsili çocuklar için çok önemlidir. Serebral palsili çocuklarda öğrenme güçlüğü ve/veya dikkat eksikliği olabilmektedir. Bu çocukların öğrenebilmeleri için özel yardımlar ve eğitimler gerekebilir. Okul çağına yaklaşan çocuklar öğrenme güçlükleri ve zayıflıkları açısından iyi bir değerlendirmeye alınmalıdırlar. Bu tip değerlendirmelere dayanarak çocuğun öğrenme gereksinimlerine uyum sağlayabilen eğitimler önerilebilir. Günümüzde özel eğitim çalışmaları, bazı kamu sağlık kurumlarında veya özel bazı rehabilitasyon merkezlerinde verilmektedir. Ülkemizde bu konunun geliştirilmesine gereksinim vardır. Serebral palsiye ve özürlülere özgün okullar açılmalıdır. Normal okullarda özel sınıflar veya normal sınıflarda serebral palsili çocuklara uygun düzenlemeler olmalıdır. Genel olarak bizim önerimiz çocukların kognitif (bilişsel) yetenekleri doğrultusunda eğitilmesidir. Örneğin; normal zekalı bir çocuk birçok fiziksel gereksinimi dikkate alınması gerekmesine rağmen aynı seviyeli normal çocuklarla birlikte aynı sınıfta eğitim almalıdır. Tersine kognitif (bilişsel) sorunu olan çocuklar (zeka problemi olan çocuklar) ise öğrenme yeteneği aynı seviyede olan çocuklarla birlikte eğitim almalıdırlar.
Serebral palsili çocuklarda beslenme problemlerinin nedenleri nedir?
Serebral palsili çocukların ağız ve boğaz kasları etkilenmiş ve kuvvetsiz olabilir. Hasta çocuklarda konuşma güçlüğü veya kelimeleri düzgünce kullanmada zorluk ya da çiğneme ve yutkunmada zorluk mevcut olabilir. Çocuklar yeterli besin alamazlarsa yetersiz beslenmeye bağlı büyüme sorunları oluşabilir. Serebral palsili çocuklar basit bir yemek yeme işlemi için dahi fazla enerji tüketirler. Ayrıca mevcut spastisite çocukların fazla kalori kullanmalarına neden olabilir. Bu nedenden dolayı serebral palsili çocukların bir çoğu zayıftır. Böylece bu çocukların ortalamadan daha fazla kaloriye ihtiyaçları bulunmaktadır.
Ağız kaslarındaki kuvvetsizliğe bağlı gelişen bir diğer problem aspirasyondur. Aspirasyon, katı ya da sıvıların mide yerine akciğerlere doğru yutulmasıdır. Normalde böyle bir durum olduğunda yeterli öğürme refleksi ile kendimizi koruyabiliriz. Fakat serebral palsili birçok çocuk yeterli öğürme refleksinden yoksundur ve böylece sinsi bir şekilde yani farkına varılmadan aspirasyon gerçekleşebilir. Bunun sonucunda da çocukta ateş ve solunum güçlüğüne yol açan tekrarlayıcı pnömoniler (zatürre) gelişebilir. Bu durumu belirlemenin en uygun yolu serebral palsili çocukların yutma yeteneklerinin değerlendirildiği “modifiye baryum yutma testi”dir. Bu test ile çocuğun neyi güvenli olarak yuttuğu, hangi besinlerle yutma sorunu olduğu, yutma fonksiyonunda yer alan organların hangisinde sorun yaşandığı açıkça ortaya konulur. Böyle bir değerlendirme sonrasında, alınan gıdaların kıvamlarında yapılacak değişikliklerle (örneğin yalnızca püre kıvamında yiyecekler vermek ve aşırı akıcı sıvılar vermemek) aspirasyon engellenebilir. Gıdaların kıvamlarında yapılan değişiklikler yanı sıra verilen çeşitli oral-motor egzersizler ve rehabilitasyon teknikleri ile çocuğun yutma fonksiyonunda anlamlı düzelmeler sağlanabilir.
Yapılan tedavilere rağmen eğer çocukta sağlıklı vücut ağırlığı sağlanamıyorsa ve/veya ciddi aspirasyon oluyorsa besinlerin ağız ve boğaza uğramadan direkt mideye verilmesini sağlayan “gastrostomi tüpü” takılması önerilebilir.
Serebral palsili çocuklarda tekrarlayan kırıkların nedeni nedir?
İnsanlar kemik gücünü çocukluk çağı boyunca ve genellikle yaklaşık 20-25 yaşlarına kadar oluşturur. Kalsiyum ve fosfor kemiğe gücünü verir. Özellikle kalsiyum, fosfor ve D vitamininin mükemmel kaynakları olan süt ve süt ürünlerinin yeterli şekillerde alınamadığı durumlarda normal kemik yoğunluğu gelişmez. Bununla beraber bu tip besinleri yeterli miktarda alan çocuklarda bile kemik problemleri görülebilir. Örneğin, özellikle fenobarbital ve dilantin gibi sara ilaçları D vitamini metobalizmasına etki ederek vitamin D eksikliğine neden olabilir. D vitamini eksikliği bağırsaklardan yetersiz kalsiyum emilimine yol açar. Güneş ışığı da D vitamininin oluşumunda çok önemlidir. Kemik erimesinin bir başka nedeni de kasların yeterli derecede kullanılmaması ve gereği kadar ayakta bulunulmamasıdır. Birtakım serebral palsili çocuklarda olduğu gibi zamanlarının çoğunu tekerlekli sandalyede geçiren, yürüyemeyen çocuklar kemik erimesi riski ile karşı karşıyadırlar. Bunu engellemek için serebral palsili çocuklar mümkün olduğunca yürütülmeli, en azından ayağa kaldırılmalıdırlar. Bütün alınan önlemlere rağmen serebral palsili çocuklarda kemik erimesi sonucu kırık gelişebileceği akılda tutulmalıdır. Bu çocuklar bifosfonat olarak adlandırılan ilaçların kullanımından fayda görebilirler. Bu ilaçlar ancak Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon doktorunun tavsiyesi ve kontrolü altında kullanılmalıdır.
Serebral palsi bulaşıcı mıdır?
Hayır, serebral palsi bulaşıcı bir hastalık değildir. Serebral palsi birçok nedenden dolayı oluşan beyin hasarına bağlıdır. Serebral palsili birinin yakınında olmaktan korkacak bir şey yoktur.
İleri yaşlarda serebral palsi olunur mu?
Olunmaz. Ancak beyin yaralanması ve bazı beyin hastalıkları nedeniyle serebral palsiye benzer felçler oluşabilir.
Serebral palsi önlenebilir mi?
Serebral palsi bazı önlemler alınarak önlenebilir veya görülme sıklığı azaltılabilir. Örneğin kan değişimi ile yeni doğandaki kan uyuşmazlığı engellenebilir. Çocukta sarılık varsa fototerapi uygulaması beyin hasarını önleyebilir. Hamile kadınlar viral enfeksiyonlar ve radyasyona maruz kalmamalıdır. Hamilede ilaç kullanımı, kansızlık ve beslenme konularına çok dikkat edilmelidir. Üzerinde titizlikle durulması gereken bir diğer konu ise bebekleri ve çocukları beyin travmasına karşı korumak gerekliliğidir.
Çocuk büyüdükçe ne olur?
Serebral palsili bir çocuğun geleceğine yaklaşımda, normal bir çocukta olduğu gibi olumlu olmak çok önemlidir. Sağlıklı bir çocukta olduğu gibi serebral palsili çocuğun da yeteneklerini belirlemek gereklidir. Aile gerçekçi veya hayalci yaklaşımlarda bulunabilir. Anne ve babanın gerçekçi amaçları benimsemesi profesyonel yardımla mümkün kılınabilir. Zaman zaman ebeveyn ve sağlık çalışanları arasındaki iletişimlerde bozulmalar oluşabilir. Ebeveyn, hekim ve çocuğun eğitmeni arasındaki ilişki düzgün olmalı ve çocuğun maksimal fonksiyonuna erişebilmesi için tüm olanaklar sağlanmalıdır.
Serebral palsiliyim. Bu hastalık çocuğuma geçer mi?
Hayır. Serebral palsinin bulaşıcı olan bir formu yoktur. Serebral palsili ebeveynden bu hastalık çocuklarına geçmez. Buna ek olarak serebral palsi hastalığı, hamile serebral palsili kadının normal bir hamilelik sürdürmesini etkilemeyecek, hamilelik ve doğum sırasında artmış komplikasyon riski oluşturmayacaktır.
http://yahyakaptan.kocaeli.edu.tr/serebralpalsi.htm (alıntıdır)
